Relacja z wykładu „Użycie komponentów wojskowych w kształtowaniu bezpieczeństwa narodowego. Wnioski z Iraku i Afganistanu”

Wszechnica KPSW zorganizowała w dniu 16.01.2020 roku wykład nt. „Użycie komponentów wojskowych w kształtowaniu bezpieczeństwa narodowego. Wnioski z Iraku i Afganistanu”. Wykład przeprowadził dr Jacek Trembecki – wykładowca Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej KPSW. Dr Jacek Trembecki uczestniczył w operacji pokojowej ONZ UNTAC w Kambodży w latach 1992-1993, operacji stabilizacyjnej w Iraku w latach 2004-2005 oraz w operacji reagowania kryzysowego ISAF w Afganistanie w latach 2007-2008. W wykładzie uczestniczył prorektor KPSW dr inż. Tadeusz Lewandowski, dziekan WNHiS dr Beata Telążka,
dr Karol Morawski oraz studenci KPSW. Przebieg wydarzenia dokumentował mgr Krzysztof Langer z Biura ds. Promocji KPSW.

W wystąpieniu dr Jacek Trembecki, podkreślił, że ze względu na zmieniającą się liczbę, oraz charakter konfliktów we współczesnym świecie, zmieniał się również charakter zaangażowania komponentu wojskowego w rozwiązywanie sporów i konfliktów międzynarodowych. Począwszy od pierwszych sił utrzymania pokoju UNEF I, aż do swoistego „outsourcingu”, czyli „upoważniania” przez ONZ innych organizacji międzynarodowych, takich jak NATO, czy też organizacji regionalnych np.: Unię Europejską, czy Unię Afrykańską do prowadzenia działań na rzecz pokoju w swoim imieniu i na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ. Wraz ze zmieniającym się i postępującym zaangażowaniem komponentu wojskowego
w realizacje zadań związanych już nie tylko z „utrzymaniem pokoju”, ale także „budowaniem pokoju” i odbudowywaniem państwa po konflikcie, następowała również ewolucja kompetencji uczestników działań na rzecz pokoju, od podstawowej zasady „wzajemnego szacunku”, poprzez „świadomość międzykulturową”, aż do „komunikacji międzykulturowej”.

Etap pierwszy– zaangażowania komponentów wojskowych, są to pierwsze lata angażowania się młodej ONZ w rozwiązywanie sporów i konfliktów międzynarodowych. Taką pierwszą próbę podjęli Sekretarz Generalny ONZ Dag Hammerskjold i ówczesny minister spraw zagranicznych Kanady Lester Pearson (nagroda Nobla 1957 za kanał Sueski 1956), którzy w trakcie wypracowywania modelu użycia sił ONZ określili zasady, które do dzisiaj możemy znaleźć na stronie UN Peacekeeping:

• zgoda stron konfliktu;
• bezstronność;
• ograniczenie użycia siły tylko do obrony własnej. ^{[1] >>>}

Cezurą kolejnego etapu, w którym operacje utrzymania pokoju łączone są z szerokim wachlarzem zadań związanych z odbudową państwa po konflikcie, jest rozpad ZSRR zapoczątkowany w listopadzie 1988 poprzez ogłoszenie suwerenności przez Estonię, a który zakończył się dopiero w 1991 roku. 

W okresie tym, między innymi ze względu na ograniczenie wsparcia, doszło do szeregu konfliktów wewnętrznych (np.: Somalia, Liberia; Etiopia, Algieria, Tadżykistan, Rwanda, Czeczenia, Kongo, Kambodża, Jugosławia). ONZ, musiało zaangażować się, w różny sposób, we wszystkie te konflikty, jednak spośród wymienionych powyżej konfliktów najbardziej ambitną i skomplikowaną operacją utrzymania pokoju była operacja UNTAC w Kambodży^[2], w trakcie której (nie wnikając w popełnione błędy):

• repatriowano prawie 370 tys. osób,
• uwolniono więźniów politycznych,
• utworzono partie polityczne, które mogły podjąć działalność,
• zorganizowano i przeprowadzono wybory,
• doprowadzono do utworzenia rządu tymczasowego,
• odbudowano administrację państwową,
• uruchomiono projekty rozwojowe,
• odbudowano system szkolnictwa i służby zdrowia.

Jak widać, zakres realizowanych zadań w tego typu operacji jest bardzo szeroki i wykracza daleko poza zadania realizowane przez komponenty wojskowe,
w pierwszym etapie.

Trzecim wyodrębnionym etapem, jest etap w którym najbardziej reprezentatywnym przykładem jest operacja prowadzona przez NATO w Afganistanie. Operacja ISAF, która prowadzona jest wg. zupełnie nowej filozofii, której celem nie jest już tylko pokonanie przeciwnika, czy też fizyczne stłumienie ruchu Talibów  a osiągnięcie pożądanego stanu końcowego działań, którym jest: „Zdolność rządu afgańskiego i afgańskich sił bezpieczeństwa do wzięcia odpowiedzialności za bezpieczeństwo, porządek publiczny, stabilność i rozwój gospodarczy kraju.” Tego typu działania prowadzone są metodą „podejścia całościowego” i sprowadzają się do integracji i uzyskania efektu synergii wszystkich zaangażowanych komponentów – zarówno wojskowego jak i cywilnych reprezentujących organizacje międzynarodowe, rządowe i pozarządowe i obejmują one całe spektrum działań o charakterze ekonomicznym, prawnym, humanitarnym oraz przywracanie porządku publicznego itp.

Podsumowując, budowanie państwa w Afganistanie musiało być zaczęte od podstaw. Dokonując porównania stanu państwa przed rokiem 2001 i po wkroczeniu NATO, można zauważyć postęp, nawet w obszarach, które w dalszym ciągu stanowią problem zarówno dla samych Afgańczyków, jak i społeczności międzynarodowej.

Opracowali: dr Jacek Trembecki , mgr Kazimierz Stąpór